Max Havelaar heeft aangekondigd te stoppen met gecertificeerd goud in de Nederlandse markt. Consumenten, goudsmeden, juweliers, handelaren, elektronica producenten en beleggers die in Nederland gecertificeerd goud willen kopen of verkopen staan met lege handen. Maar verbetering van de omstandigheden in de kleinschalige goudmijnbouw kan ook zonder Max Havelaar. Dat vereist een lange termijnvisie en investeringen van het bedrijfsleven. En daar schort het aan.
Weinig vraag en aanbod
In Nederland is de vraag naar goud uit verantwoorde mijnbouw klein en wereldwijd is ook het aanbod van goud uit verantwoorde kleinschalige mijnbouw zeer klein. De reden is dat er nauwelijks in verbetering van de kleinschalige goudmijnbouw wordt geïnvesteerd. Zonder investeringen lukt het de meeste kleinschalige mijnbouwers niet om verantwoord goud te winnen. Het is een kip-ei probleem. Meer aanbod is nodig om de markt te laten groeien. En groei van de markt is nodig om investeringen te kunnen doen die het aanbod vergroten. Resultaat is dat de goudsector stil zit en de schrijnende problematiek in de goudmijnbouw niet wordt aangepakt.
Wereldwijd is 90% van de mijnwerkers actief in de kleinschalige mijnbouw, in totaal naar schatting 20 miljoen vrouwen en mannen (bron: artisanalmining.org). Zij brengen 15-20% van de wereldproductie van nieuw goud boven de grond. De mondiale vraag naar goud wordt voor 75% gedekt door nieuw goud uit de mijnbouw en 25% door recycling van goud (bron: World Gold Council).
Goud convenant geen motor voor verandering
Ook het goud convenant krijgt het niet voor elkaar. De vraag naar Goed Goud in de belangrijke sieradensector groeit niet, terwijl die goed is voor meer dan de helft van de vraag naar goud (bron: World Gold Council). Ook zijn er geen nieuwe investeringsplannen in verantwoorde kleinschalige mijnbouw. De betrokken bedrijven in het convenant onderzoeken hun keten tot aan de goudsmelter. Dus komen de problemen in de mijnbouw niet in beeld en ontbreekt de prikkel om verantwoordelijkheid te nemen voor de herkomst van het goud. Alleen de technologiebedrijven Philips en Fairphone zetten de extra stap om een project in Oeganda te starten. Dat is belangrijk. Maar de technologiesector (inclusief medische toepassingen zoals tandtechniek) vertegenwoordigt niet meer dan tien procent van de marktvraag naar goud. Om de markt voor goud uit verantwoorde kleinschalige mijnbouw te laten groeien zijn investeringen nodig van alle partijen in de goudsector. Dat vraagt om langetermijnvisie en lef.
Metalor doet kleinschalige goudmijnbouw in de ban
De grote Zwitserse goudsmelter Metalor doet kleinschalige goudmijnbouw in de ban vanwege het slechte imago en risico op misstanden. De middelgrote Yanaquihua-mijn in Peru is een prachtig voorbeeld hoe samenwerking tussen een grotere mijn en kleinschalige mijnbouwers kan helpen om problemen op te lossen.
De video legt uit hoe belangrijk investeringen in de Yanaquihua-mijn zijn geweest voor de kleinschalige mijnbouwers in dat gebied, inclusief de Pallaqueras, vrouwen die de laatste resten gouderts uit het mijnafval verzamelen.
Solidaridad vindt dat grote partijen zoals Metalor niet moeten wegkijken, maar verantwoordelijkheid moeten nemen om een bijdrage te leveren aan de oplossingen in de kleinschalige goudmijnbouw. Het is bovendien kortzichtig, want 20% van de wereldproductie negeren heeft economisch gezien consequenties. Zo wordt goud uit kleinschalige mijnen verdrongen naar goudsmelters die niet transparant zijn. Zie ook de reactie op Metalor van Mark Pieth, professor strafrecht in Basel en corruptie-expert.
Problemen kleinschalige mijnbouw niet mijden maar aanpakken
De kleinschalige goudmijnbouw wordt gezien als een sector die je beter kunt mijden. Niet een sector om in te investeren. Dit risicomijdende gedrag is deel van het probleem en moet volgens Solidaridad plaats maken voor bedrijven die investeren in oplossingen zodat goud uit verantwoorde kleinschalige mijnbouw op middellange termijn breed op de markt beschikbaar komt.
Internationale organisaties zoals de OESO vragen al langere tijd om een Do Good aanpak in plaats van Do No Harm. Al in 2015 stelt de OESO: ‘Wereldwijd negeren overheden de kansen die de kleinschalige goudmijnbouw biedt en richten zich voornamelijk op het aantrekken van investeringen van grootschalige mijnbouwbedrijven die de staatskas spekken. De mondiale goudmarkt mijdt de kleinschalige goudmijnbouw. Terwijl de richtlijnen van de OESO bedrijven juist aansporen om samen te werken met kleinschalige mijnbouwers en geen drempels op te werpen. Het mijden van goud uit de kleinschalige goudmijnbouw door juweliers en sieradenmerken heeft bijna altijd grote negatieve gevolgen voor mijnwerkers en hun gezinnen’ (bron: OECD insights).
Maatwerk met de CRAFT code
De vorig jaar gelanceerde CRAFT code voor kleinschalige goudmijnbouw is een code die stapsgewijs werkt aan verantwoorde mijnbouw die voldoet aan de richtlijnen van de OECD en de vereisten van afnemers. Kleinschalige goudmijnen kunnen op vrijwillige basis aan de slag met deze code, zonder verplichte certificering en de kosten die dat met zich meebrengt. Ook de tegenprestatie of waardering voor het voldoen aan de CRAFT code is overgelaten aan de marktpartijen die er mee willen werken. Daarmee is het een veel flexibeler en goedkoper instrument voor bedrijven die aan de slag willen met verantwoorde kleinschalige goudmijnbouw en een waardevol alternatief voor dure en tijdrovende certificering.
Chopard, Philips en FairPhone investeren wel
Wat helpt is investeren in verbetering van de kleinschalige goudmijnbouw. En dan graag met een beetje geduld en een lange termijnvisie. Een aantal grote merken investeert al in verduurzaming van de mijnbouw. Dat zijn merken die de voorkeur verdienen van de retail en de consument. Een voorbeeld van zo’n bedrijf is het Zwitserse sieradenmerk Chopard. Hun aanpak is een mooi voorbeeld voor de sieradenbedrijven die zijn aangesloten bij het Nederlandse goudconvenant. Ook goudsmeden zoals Juffrouw Dubois timmeren al jaren aan de weg en blijven dat doen.
Solidaridad denkt graag mee hoe het goud uit onze mijnbouwprojecten beschikbaar kan komen voor maatschappelijk betrokken afnemers. Grotere inkopers van goud zoals de groothandel, beleggers en elektronica producenten kunnen rechtstreeks inkopen bij goudsmelters zoals Valcambi in Zwitserland, die gecertificeerd goud uit kleinschalige mijnen gescheiden verwerkt.
De consument kan nog in het buitenland terecht voor fairtrade of fairmined gecertificeerde sieraden. Ook kunnen consumenten en bedrijven kleinschalige mijnwerkers steunen met een donatie voor het werk van Solidaridad. Fairphone en Philips steunen bijvoorbeeld ons mijnbouwprogramma in Oeganda.
Lees meer in het artikel van NRC Handelsblad.