Uitbuiting in voedselproductieketens
Achter de voedselproducten die in de supermarkten liggen gaat wereldwijd veel leed schuil. Volgens al lang bestaande internationale richtlijnen hebben bedrijven de verantwoordelijkheid om mensenrechtenschendingen te onderzoeken, voorkomen en schade te herstellen, maar in de praktijk gebeurt dit zelden. Ondanks de inzet van bedrijven hebben cacaoboeren in Ghana en Ivoorkust nog steeds geen leefbaar inkomen. Arbeiders op Braziliaanse mango plantages verdienen niet genoeg om zelf een mango te kunnen eten. Vrouwen worden wereldwijd achtergesteld: in de Indonesische visindustrie lopen vrouwen het risico hun baan te verliezen als ze zwanger worden. Anouk Franck, expert mensenrechten en bedrijfsleven bij Oxfam Novib: “Terwijl arbeiders in ontwikkelingslanden worden uitgebuit in productieketens, draaien supermarkten megawinsten. Tegelijkertijd neemt de economische ongelijkheid wereldwijd alleen maar toe.”
Superlijst Sociaal
Superlijst Sociaal, een onderzoeksproject van denktank Questionmark, vergelijkt welke maatregelen Nederlandse supermarkten nemen om mensenrechten te borgen en te verbeteren. Charlotte Linnebank, Questionmark: “Uit eerder onderzoek van Oxfam Novib blijkt dat Nederlandse supermarkten een inhaalslag hebben te maken. Superlijst Sociaal maakt straks inzichtelijk waar ze al verbeterd zijn en waarin ze nog achterlopen.”
Met Superlijst Sociaal willen de organisaties de bekendheid over mensenrechtenschendingen vergroten en de aanpak van supermarkten versnellen. “De vragen die we aan de supermarkten stellen zijn niet nieuw. Wat we verwachten van supermarkten staat al elf jaar in de OESO richtlijnen. Het is de allerhoogste tijd dat supermarkten de problemen onder ogen zien en samen met hun leveranciers aan de slag gaan om schendingen van mensenrechten op te lossen”, zegt Heske Verburg, directeur van Solidaridad.
Voortbouwen op Behind the Barcodes onderzoek
Superlijst Sociaal borduurt voort op het internationale Behind the Barcodes onderzoek en campagne van Oxfam Novib. Sinds 2018 werden in dit onderzoek de vijf grootste Nederlandse supermarkten, Albert Heijn, Aldi, Jumbo, Lidl en PLUS, ieder jaar beoordeeld op hun mensenrechtenbeleid in hun toeleveringsketens in ontwikkelingslanden. In Superlijst Sociaal worden voor het eerst Dirk en Ekoplaza aan dit rijtje toegevoegd. Questionmark neemt dit onderzoek op in het bredere onderzoeksprogramma Superlijst, dat supermarkten al vergelijkt op thema’s gezondheid, milieu en dierenwelzijn.
Onderzoeksmethode
In samenwerking met Oxfam Novib en Solidaridad is de Behind the Barcodes-onderzoeksmethode aangepast aan het Superlijst onderzoekskader door Questionmark. De onderzoeksmethode van Superlijst wordt onder toeziend oog van een onafhankelijke Raad van Wetenschappers ontwikkeld. De methode is vanaf 15 december voor iedereen in te zien op de website van Questionmark (ook in het Engels beschikbaar). De dataverzameling start op 19 december 2022.