Misinformatie over palmolie
Misvattingen over de vermeende milieuvoordelen van ‘palmolievrij’ verspreiden zich in hoog tempo in de samenleving. Dit zorgt voor afleiding van wat er daadwerkelijk moet gebeuren om ontbossing en andere natuurvernietiging te voorkomen: de productie van palmolie verduurzamen. En daarvoor moet ook de onderliggende armoedeproblematiek aangepakt worden.
Alle alternatieven voor palmolie leveren minder olie per hectare dan de oliepalmvrucht. Voor zonnebloemolie is bijvoorbeeld 5,5 keer meer landbouwgrond nodig dan voor palmolie. De productie van de alternatieven wordt soms gekenmerkt door milieu- en mensenrechtenproblemen, alleen zijn deze minder bekend dan de problemen rond palmolie. In Maleisië zijn bijvoorbeeld kokosplantages aangelegd op grond waar vroeger regenwouden stonden.
Alternatieven als shea weinig efficiënt
De vraag naar palmolie was in 2021 73,5 miljoen ton en groeit binnen negen jaar naar 94 miljoen ton. Om aan de vraag naar plantaardige oliën te voldoen is het efficiënte palmoliegewas onmisbaar.
In sommige palmolievrije producten wordt shea-boter gebruikt als alternatief. Shea-boter wordt geperst uit de noten van de shea- boom die in het wild voorkomt in de savannes van West Afrika, aan de zuidrand van de Sahara. Vooralsnog blijken shea-bomen niet goed te groeien op plantages, wat het zeer moeilijk maakt om te kunnen voldoen aan een hoge vraag naar plantaardige olie. Er is geen productiesysteem ontwikkeld voor de shea-productie. Het duurt minimaal 15 jaar voordat de boom vrucht draagt.
Omdat shea niet wordt gecultiveerd is de productiviteit niet goed te vergelijken met die van de productie van plantaardige olie in landbouwsystemen. Vergelijk je desondanks toch, dan vraagt de productie van shea-boter tientallen tot honderden keren meer land dan die van palmolie. De vraag naar grond zou dus immens toenemen als we palmolie willen vervangen door shea, met alle gevolgen voor de natuur en landrechten van dien.
3 miljoen mensen genegeerd
De Palmolie Kennisquiz behandelt ook vragen over de rol van kleine boeren. Deze mensen worden in het debat over palmolie doorgaans over het hoofd gezien, terwijl momenteel zo’n 30% van de wereldwijde palmolie door 3 miljoen kleine boeren wordt geproduceerd. Zij bezitten doorgaans een plantage van zo’n 5 hectare. Aangezien oliepalmen iedere twee weken geoogst kunnen worden, zorgt het voor een regelmatig inkomen. In vergelijking met koffie, cacao en thee biedt palmolie een beter perspectief voor deze boeren.
Desondanks verdienen kleine boeren doorgaans te weinig om te investeren in nieuwe landbouwmethoden. In de palmolieketen gaat de winst voornamelijk naar grote raffinaderijen (zoals Wilmar International en Musim Mas), producten van consumentengoederen (zoals Unilever en Mondelez) en retailers (zoals Walmart en Aldi). Palmolieboeren hebben ondersteuning en een hogere prijs nodig om milieuvriendelijk te produceren én efficiënter te werken.
Dit is duurzame palmolie
Om de productie van palmolie te verduurzamen, moeten verschillende dingen gebeuren, waaronder:
- Een einde aan natuurvernietiging en het schenden van landrechten om plaats te maken voor plantages. Boeren kunnen op milieuvriendelijke manier meer produceren op hetzelfde stuk grond, wat de vraag naar nieuwe grond beperkt.
- Een leefbaar inkomen voor boeren.
- Een leefbaar loon en betere werkomstandigeden voor arbeiders op plantages en in de verwerking. Daar is vakbondsvrijheid voor nodig
- Het beperken en veiliger maken van het gebruik van pesticiden, om vervuiling en gezondheidsproblemen tegen te gaan.
- Meer biodiversiteit op en rond plantages, inclusief ruimte voor dieren als olifanten
De RSPO zet zich wereldwijd in voor de verduurzaming van de palmoliesector. 93% van de palmolie die wordt geïmporteerd naar de EU is RSPO-gecertificeerd. Solidaridad is lid van de RSPO. We werken daarnaast samen met kleine palmolieboeren om de productie van palmolie te verduurzamen.
Vragen over palmolie
-
Is palmolie belangrijk voor de lokale bevolking?
Absoluut. Een palmolieplantage op je stuk land kan voor een palmolieboer de route uit de armoede betekenen. Dat heeft verschillende redenenen:
- De oliepalm geeft het hele jaar door elke twee weken(!) oogst. Dat betekent dat de boer daarmee het hele jaar door een stabiel inkomen heeft.
- Palmolie is een efficiënt gewas. Voor soja en maïs is bijvoorbeeld veel meer land nodig om hetzelfde te verdienen.
- Palmolie staat onder boeren bekend als het gewas dat een familie in 1 generatie uit de armoede kan komen. Door de continue stroom van inkomsten kunnen ze investeren in hun huis en voor hun gezin zorgen.
Zo ging het bijvoorbeeld bij Michael Tio. “Ons hele dorp leeft van palmolie,” vertelt hij. Hij was de eerste uit in zijn omgeving die kon studeren en Engels leerde. Nu is hij secretaris van de coöperatie die de palmolieboeren vertegenwoordigd.
-
Kunnen we palmolie niet gewoon weglaten uit producten?
Bij een deel van de producten is een alternatief zonder plantaardige olie mogelijk, maar dat product heeft dan andere eigenschappen. Denk bijvoorbeeld aan pindakaas die 100% van pinda’s is gemaakt – daarin ligt een laag olie bovenin de pot, wat bij pindakaas mét palmolie niet het geval is. Chocolade zonder palmolie is dof van kleur en smelt sneller. Door de half-vaste structuur op kamertemperatuut, de beperkte gevoeligheid voor oxidatie en de smaak- en geurloosheid heeft palmolie veel verschillende toepassingen. Het zit niet voor niks in 60% van de supermarktproducten. Als het eenvoudig weg te laten was, zou dat al gebeurd zijn, want dan zou het ook goedkoper te produceren zijn.
-
Lost een boycot de problemen in de palmoliesector op?
Nee, om verschillende redenen:
- Voor de alternatieven voor palmolie is meer landbouwgrond nodig. Hoe meer grond er nodig is voor landbouw, hoe groter het risico op natuurvernietiging.
- Aan veel alternatieven zijn eveneens duurzaamheidsrisico’s verbonden. Zo staan er nu kokosplantages op grond waar eerst oerwoud groeide.
- De vraag naar duurzame palmolie komt voornamelijk uit Europa. 93% van de palmolie geïmporteerd voor Europa is RSPO gecertificeerd.
Het beste alternatief voor foute palmolie = duurzame palmolie.
-
Waar kan ik zelf duurzame rode palmolie kopen om mee te koken?
Duurzame rode palmolie is vooral online goed te krijgen. Bijvoorbeeld de biologische palmolie van Aman Prana, deze van Pit & Pit of deze van Helios Holland.
-
Waarom promoten jullie het koken met palmolie? We kunnen toch beter koken met ingrediënten van dichterbij?
De pure rode palmolie is in Nederland een onbekend product. Omdat we mensen meer willen laten begrijpen over palmolie, bieden we twee recepten aan waarin je kan kennismaken met het gebruik en de smaak van pure rode palmolie. We raden hierbij aan om een duurzame variant van deze olie te kopen. We willen wel graag benadrukken dat het natuurlijk niet de bedoeling is dat we in Nederland zoveel mogelijk met exotische producten zoals yam, bakbanaan of palmolie gaan koken. Het duurzaamste is natuurlijk om te koken met (vooral plantaardige) ingrediënten uit Nederland of Europa. Maar sommige producten groeien hier nu eenmaal niet en moeten van verder komen. Dus heb je een keer zin om te experimenteren met producten uit verre landen en wil je kennismaken met nieuwe smaken? Dan kunnen we de recepten voor Ghanese Yam Eto of Village Jollof Rice uit Nigeria zeker aanraden.
-
Wat kan ik als consument het beste kopen?
Kies voor producten met palmolie die RSPO-gecertificeerd is, want de RSPO ondersteunt de verduurzaming van de palmoliesector. Deze keuze maken is niet altijd eenvoudig, want het staat niet overal op de verpakking. 93 % van de palmolie geïmporteerd naar Europa is RSPO gecertificeerd, dus de kans is groot dat de palmolie in je product duurzaam gecertificeerd is.
En, heel belangrijk: stel vragen bij de klantenservice van je supermarkt of merk. Je kunt vragen naar RSPO certificering, maar ook of de boeren genoeg verdienen om er met hun gezin van te leven én te investeren in verduurzaming. Vertrouwen op een keurmerk is bij geen enkel ingrediënt voldoende voor bedrijven: zij moeten actief nagaan onder welke omstandigheden de palmolie in hun producten is gemaakt.
-
Zonnebloemolie is toch een goed alternatief, want het groeit in Europa?
Zonnebloemolie komt vooral uit Oekraïne en Rusland, maar ook uit Argentinië, Turkije, Frankrijk, Hongarije en Spanje. De biodiversiteit is daar, al dan niet door eeuwen aan menselijk ingrijpen, vaak lager dan in palmoliegebied. Zonnebloemen zijn echter een veel minder efficiënt gewas dan oliepalmen – er is ongeveer 5,5 keer meer landbouwgrond nodig voor dezelfde hoeveelheid olie. Om palmolie op grote schaal te vervangen is dus véél landbouwgrond nodig, die ook niet beschikbaar is. Ook in Europa hebben we de verantwoordelijkheid om het laatste beetje natuur dat nog niet door landbouw is aangetast, te beschermen.
In theorie zou landbouwgrond kunnen vrijkomen bij een verregaande eiwittransitie. In praktijk blijft de vraag naar zuivel en vlees wereldwijd groeien.